menu
Symptomen

Lyme Symptomen

Samenvatting

De ziekte van Lyme is een multisysteemziekte die meerdere orgaansystemen kan aantasten. De ziekte kan een divers en grillig beloop hebben. Lymeziekte wordt door de talloze verschijningsvormen ook wel de nieuwe grote imitator genoemd. De ziekte kan chronisch worden.

Intro

Introductie in symptomen van Lyme

Een infectie met de bacterie Borrelia burgdorferi leidt niet altijd tot de ziekte van Lyme. Wanneer er ziekteverschijnselen ontstaan, worden deze in drie stadia ingedeeld. De indeling in stadia is enigszins willekeurig, want lymeziekte is een ‘multisysteemziekte’ die een zeer divers en grillig beloop kan hebben. Deze kan vrijwel alle orgaansystemen in het lichaam aandoen en de andere ziektebeelden imiteren. Naast de hier beschreven meest voorkomende verschijningsvormen zijn er talloze andere verschijningsvormen beschreven. Lymeziekte wordt met recht de nieuwe grote imitator genoemd.

Stadium 1

 Stadium 1: Lokale huidinfectie; Erythema Migrans (EM)

De lokale huidinfectie begint als een rode plek, meestal na 4 tot 10 dagen en bijna altijd binnen drie maanden na een tekenbeet. De EM-huiduitslag breidt zich in de loop van dagen tot weken uit tot een min of meer ronde of ovale kring van 5 tot 40 centimeter doorsnede. Dit gebeurt vaak met centrale verbleking of een niet ringvormige vlek. De huiduitslag is meestal pijnloos, jeukt meestal niet en is niet verheven, behalve soms aan de randen. 

Deze huiduitslag wordt Erythema Migrans genoemd. Variaties van het Erythema Migrans komen ook voor. Zo kan de huiduitslag egaal rood blijven, ontstaan er op die plek blaren of zijn meerdere ringen om elkaar heen zichtbaar. De uitslag kan zich uitbreiden naar andere gebieden van het lichaam of er meerdere EM’s verschijnen ver van het eerste EM. De huiduitslag kan soms ook roze of blauw van kleur zijn. Ook jeuk en pijn kunnen in een minderheid van de gevallen voorkomen. Meerdere EM-huiduitslagen tegelijk of terugkerende EM-huiduitslagen zijn beschreven.

Tijdens het optreden van de lokale huidinfectie, of in de weken daarna, wordt soms een griepachtig ziektebeeld met onverklaarbare en aanhoudende malaise, koorts(aanvallen), hoofdpijn en spierpijn gezien. Dit beeld kan ook in een latere fase van de ziekte voorkomen. Als er een typisch Erythema Migrans (EM) wordt geconstateerd, is er vrijwel zeker sprake van lymeziekte.

De helft van de patiënten met een rode vlek of kring heeft geen tekenbeet opgemerkt. Sommige studies geven aan dat de atypische vormen van Erythema Migrans vaker voorkomen dan de hierboven beschreven typische vorm. Deze worden vaak niet goed herkend. Bij patiënten met een Erythema Migrans is een bloedtest niet nodig voor het stellen van de diagnose. Meestal zijn in deze fase van de ziekte geen antistoffen aantoonbaar. Patiënten met Erythema Migrans dienen zo snel mogelijk met een antibioticum te worden behandeld. In de acute fase kan ook nog een andere huidaandoening optreden, ‘Lymphadenosis cutis benigna’ of ‘Borrelia pseudolymfoom’: een paarsrood onderhuids knobbeltje in de buurt van de plaats van de beet of op oorschelp, oorlel, tepel, neus, of scrotum.

Stadium 2

Stadium 2: Vroege gedissemineerde infectie

Na de tekenbeet kan de Borrelia-bacterie in de bloedbaan terechtkomen, wat tot een uitgezaaide of ‘gedissemineerde’ infectie leidt. In tegenstelling tot wat eerder gedacht werd, zijn er sterke aanwijzingen dat de bacterie zich al binnen enkele etmalen door het lichaam kan verspreiden en onder andere het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg) kan binnendringen. Via de bloedbaan wordt de bacterie door het lichaam verspreid, maar de bacterie is meestal slechts kort in de bloedbaan aantoonbaar.

Hoewel de bacterie in elk orgaan terecht kan komen en daar schade kan aanrichten, ontstaan in veel gevallen ziekteverschijnselen van het zenuwstelsel, de gewrichten en het hart.

Het blijkt dat de helft van de patiënten met een Borrelia-infectie geen tekenbeet of Erythema Migrans heeft opgemerkt. Daardoor kan het voorkomen dat de ziekteverschijnselen niet direct met een Borrelia-infectie in verband worden gebracht.

Aandoeningen van het zenuwstelsel (neuroborreliose) 

Een veel beschreven acute aandoening van het zenuwstelsel is een hersenvliesontsteking die vaak samengaat met ontsteking van hersen- en/of ruggenmergzenuwen. Ook ziekteverschijnselen van het ruggenmerg of de hersenen kunnen voorkomen. De verschijnselen van acute hersenvliesontsteking zijn bij lymeziekte meestal relatief gering. Hevige hoofdpijn, koorts, sufheid of nekstijfheid, zoals dat voorkomt bij andere vormen van hersenvliesontsteking, kunnen ontbreken.

Verschijnselen van hersenzenuwontsteking kunnen bestaan uit dubbelzien en aangezichtsverlamming. Bij dubbelzien kan één oog niet in alle richtingen bewegen. Bij aangezichtsverlamming sluit één ooglid niet en kan de mondhoek aan dezelfde kant niet worden opgetrokken. Ontsteking van een ruggenmergzenuw veroorzaakt zeer heftige pijn in een arm of been of in de romp. Soms gaat dit samen met krachtverlies en een doof, tintelend gevoel. Ontsteking van het ruggenmerg kan krachtverlies en een doof gevoel in beide benen veroorzaken. Soms kan de urine niet worden opgehouden of wordt juist het plassen bemoeilijkt.

Naast de specifieke acute neurologische aandoeningen, blijken ook subacute en chronische vormen van neuroborreliose in het ziektebeloop voor te komen. Hierbij zijn de klachten minder specifiek en kunnen van moment tot moment sterk in aard en ernst wisselen. Deze vorm met aspecifieke neurologische en neuro-psychiatrische symptomen wordt vaker gezien bij de late vorm van lymeziekte, maar kan ook al eerder in het ziektebeloop optreden. Verwarring met andere neurologische ziekten met een wisselend beloop, zoals MS, is mogelijk. Naast de veel beschreven verschijningsvormen zijn bij lymeziekte ook ziektebeelden die lijken op MS, ALS, MSA en dementie beschreven.

Bij de niet-acute vorm van neuroborreliose kunnen de volgende klachten voorkomen: voorbijgaande verlammingsverschijnselen, krachtverlies, slecht kunnen lopen, hevige (zenuw)pijnen en verkramping in het hoofd, gezicht, nek, rug en benen, migraine-achtige pijnen, gevoelsstoornissen, tintelingen en een verdoofd gevoel in delen van het gezicht en de ledematen, aanvallen lijkend op epilepsie, ernstige duizeligheid, evenwichtsstoornissen, gezichts- en gehoorstoornissen, niet goed kunnen denken, onthouden en concentreren, problemen met spraak, slecht verdragen van licht en geluid, ernstige vermoeidheid en ‘brain fog’ (hersenmist).

Gewrichtsaandoeningen

De verschijnselen van ‘Lyme-artritis’ (gewrichtsontsteking) zijn zwelling en pijn in het aangedane gewricht. De duur van de zwelling varieert van minder dan een dag tot maanden. Het kniegewricht is relatief vaak aangedaan. De gewrichtsontsteking ontstaat bij de helft van de patiënten binnen drie maanden na de tekenbeet of het Erythema Migrans. Gewrichtsontsteking kan echter ook in het latere beloop van de ziekte ontstaan. De ontstekingsverschijnselen kunnen verspringen tussen diverse gewrichten.

Klachten verbeteren vaak na behandeling met een antibioticum, maar kunnen ondanks behandeling nog lang blijven bestaan. Er zijn aanwijzingen dat voortdurende gewrichtsklachten na behandeling veroorzaakt worden door een persisterende infectie. Hierover bestaat onder deskundigen geen overeenstemming. Gewrichtsontsteking moet worden onderscheiden van een op fibromyalgie lijkend syndroom dat, soms in combinatie met lyme-artritis, in de chronische fase van lymeziekte voorkomt.

Hartaandoeningen

De meest voorkomende afwijking van het hart is een lyme-carditis (hartspierontsteking) met een stoornis in het geleidingssysteem tussen de boezems en de kamers en/of hartritmestoornissen. Wanneer de geleiding ernstig is gestoord, kan een trage hartslag ontstaan, waardoor de patiënt kan flauwvallen en last van benauwdheid kan krijgen. Daarnaast kunnen hartfalen en zogenoemde ‘angineuze klachten’ (pijn op de borst) het gevolg zijn.

Stadium 3

Stadium 3: Chronische lymeziekte

Men kan van chronische lyme spreken bij een ziekteduur vanaf zes maanden. Alle hiervoor genoemde verschijnselen kunnen een langdurig en wisselend beloop hebben met vermindering en verergering van ziekteverschijnselen over weken tot jaren, waarbij de symptomen van orgaansysteem kunnen wisselen. Lymeziekte heeft naarmate de infectie langer duurt, steeds meer de kenmerken van een chronische ‘multisysteemziekte’ (net als syfilis, tbc en hiv).

Naast de specifieke verschijnselen in verschillende orgaansystemen staan bij de chronische vorm van de ziekte de algemene (ook wel aspecifiek genoemde) klachten op de voorgrond. Deze klachten bestaan onder andere uit griepachtige verschijnselen, chronische vermoeidheid (vergelijkbaar met ME/CVS), hoofdpijn, voorbijgaande temperatuursverhoging van enkele uren, transpireren, wisselende pijn in spieren, pezen en gewrichten (zonder objectieve lokale ontstekingsverschijnselen, vergelijkbaar met fibromyalgie).

Chronische neuroborreliose

In de latere fase van de ziekte kunnen chronische ziekteverschijnselen van het centrale en perifere zenuwstelsel (chronische neuroborreliose) op de voorgrond staan. In het bijzonder een chronische hersenaandoening, genaamd encefalopathie. Over het aantal gevallen van chronische neuroborreliose bestaat onder deskundigen geen overeenstemming. Er zijn aanwijzingen dat deze uiting van de ziekte vaak gemist wordt. De diagnostiek van encefalopathie is vaak moeilijk, omdat het verloop sluipend is en de symptomen pas aan het licht komen bij gedegen onderzoek en een goede ondervraging van de patiënt over de ziektegeschiedenis. 

De klachten die bij de hersenaandoening ‘lyme-encefalopathie’ vaak gezien worden zijn: stemmingswisselingen, prikkelbaarheid, geheugenproblemen, verminderde concentratie, problemen met woordvinding, (ernstige) hoofdpijn, ernstige vermoeidheid, overgevoeligheid voor zintuiglijke prikkels (licht, geluid) en slaapstoornissen. Psychiatrische beelden die door ‘Lyme-encefalopathie’ kunnen worden veroorzaakt of geïmiteerd omvatten: persoonlijkheidsveranderingen, dementie, ADHD/ADD, angststoornissen, stemmingsstoornissen en psychotische stoornissen. Vaak worden symptomen van een polyneuropathie gerapporteerd, waaronder zenuwpijn.

Geen van deze symptomen en onderzoeksbevindingen zijn op zichzelf specifiek voor chronische neuroborreliose. Als de onderzoekend arts deze symptomen niet in hun samenhang interpreteert, kunnen zij als aspecifiek of bizar gekenmerkt worden en kan de diagnose gemakkelijk gemist worden. Het is de combinatie van een zorgvuldig uitvragen van de ziektegeschiedenis en klachten, lichamelijk onderzoek, psychiatrisch onderzoek, laboratoriumonderzoek, neuropsychologische testen en hersenscans die bij chronische neuroborreliose tot de juiste diagnose leidt.

Aanvullend onderzoek in de vorm van neuropsychologisch onderzoek, onderzoek van het hersenvocht, hersenscans (PET, SPECT) spelen een belangrijke rol. Neuropsychologisch onderzoek van geheugen, aandacht, cognitieve verwerkingssnelheid, verbale vermogens kan objectieve tekenen aan het licht brengen die bij het klinische onderzoek niet meteen duidelijk zijn.

Acrodermatitis Chronica Atrophicans (ACA)

Een huidaandoening die ook tot chronische lyme wordt gerekend, is de Acrodermatitis Chronica Atrophicans (ACA). Bij deze aandoening wordt de huid plaatselijk rood tot paars en in het begin vaak iets verdikt en warm. Na maanden tot jaren wordt de huid papierdun. De aandoening is vooral aan de benen en armen gelokaliseerd en kan jaren na een tekenbeet of een Erythema Migrans ontstaan. Een klein deel van deze patiënten heeft ook gewrichtsontsteking. Afweerstoffen tegen Borrelia burgdorferi zijn bij deze patiënten meestal in het bloed aantoonbaar.

Voor meer afbeeldingen van ACA klik hier.

Symptomen checklist

Wij hebben een Lyme Symptomen checklist. Hierop staan vooral aspecifieke verschijnselen die vooral gezien worden bij subacute en chronische vormen van lymeziekte. Het kan gebruikt worden bij de ondervraging van de patiënt. Naarmate er meer van deze verschijnselen aanwezig zijn, wordt het gewicht hiervan bij het stellen van de diagnose groter. Aanwezigheid van meerdere van deze verschijnselen is een aanwijzing voor, maar zeker geen bewijs van lymeziekte. Deze verschijnselen moeten altijd gewogen worden in de context van het totale beeld.

In sommige gevallen kan er sprake zijn van Posturale Orthostatische Tachycardie Syndroom (POTS). Dit is een aandoening die wordt gekenmerkt door een buitensporige stijging van de hartfrequentie bij het opstaan uit een zit- of lighouding. Binnen enkele minuten na het gaan staan, treedt een stijging op van de hartfrequentie van meer dan dertig slagen per minuut en/of wordt de hartfrequentie meer dan 120 slagen per minuut. De oorzaak is waarschijnlijk een abnormale activiteit van het autonome zenuwstelsel (Dysautonomie). Klachten variëren van duizeligheid, neiging tot flauwvallen, moeheid en hartkloppingen.

Lyme bij kinderen

Kinderen en Lyme

De klachten bij kinderen kunnen in principe hetzelfde zijn als bij volwassenen. Zowel kinderen als volwassenen kunnen klachten ervaren die kunnen verschillen per persoon, per periode, dag of uur. Al worden vermoeidheid, pijnen, overgevoeligheden, cognitieve en gedragsproblemen het snelst opgemerkt. Dit komt doordat het kind veel huilt, zich anders gedraagt of op een wat oudere leeftijd niet goed meer mee kan komen met de rest van de klas. Kleine kinderen kunnen hun klachten vaak niet goed benoemen. Dit kan het extra moeilijk maken om de ziekte van Lyme en/of een co-infectie te ontdekken. Soms zullen zij niet in de gaten hebben dat verschijnselen als bijvoorbeeld tintelingen, oorsuizen, dove plekken en andere klachten niet normaal zijn. Hierdoor kan het zijn dat het kind niet zal melden als het klachten ervaart of niet goed kan beschrijven welke klachten er zijn. Een andere reden voor het niet herkennen van klachten is als andere gezinsleden het niet herkennen, omdat zij die klachten ook hebben en deze als ‘normaal’ beschouwen. Bijvoorbeeld: ‘Ik heb ook wel eens buikpijn en hoofdpijn’.

Er kan nogal eens ten onrechte de conclusie getrokken worden dat kinderen klagen om aandacht te krijgen. De wisselende klachten maken het voor ouders en artsen extra moeilijk om kinderen te begrijpen. De ziekte van Lyme kan bij kinderen een dyslexie, dyscalculie, ADHD, ADD en autisme lijkend beeld geven. Bij tieners en adolescenten wordt deze link gelegd bij het ervaren van een depressie en suïcidaliteit.