menu
De teek

De teek

Samenvatting

Samenvatting

De teek speelt een belangrijke rol bij de besmetting met lyme. De ziekte van Lyme en andere co-infecties worden overgedragen door teken. Teken zijn het hele jaar actief en komen ook voor in je eigen tuin.

Teken

Wat zijn teken?

Teken lijken op kleine platte spinnetjes. Ze komen in het hele land voor in bossen, duinen, heidegebieden, beschutte weilanden, parken en tuinen. Teken leven van bloed van dieren of soms van mensen. Ze kunnen ongemerkt uren of zelfs dagen op de huid zitten en zich volzuigen met bloed. Meestal zijn tekenbeten onschuldig. Toch is het belangrijk een teek zo snel mogelijk te verwijderen. Teken kunnen namelijk besmet zijn met de lymebacterie en de ziekte van Lyme overdragen.

Overdragen

Teek draagt lyme en co-infecties over

De ziekte van Lyme en andere co-infecties worden overgedragen door teken. Zij leven in steeds grotere aantallen in ons land. In bossen, duinen en parken, maar ook in je eigen achtertuin. De teek is een klein spinachtig diertje (geleedpotige spinachtige parasiet), die zich met zijn monddelen vastzet in de huid van zijn gastheer om bloed te zuigen. Ongeveer 25% van de teken is besmet met de bacterie die de ziekte van Lyme kan veroorzaken.

Leefwijze

De leefwijze van de teek

Ixodes ricinus of schapenteek, in Europa de bekendste soort, komt voor op plaatsen waar de luchtvochtigheid groot is, bijvoorbeeld op plaatsen met lage begroeiing. Teken komen niet alléén voor in natuurgebieden, maar ook in stadsparken, grasdijken, weilanden en tuinen. Vaak wordt gesteld dat het tekenseizoen van maart tot november is, maar door de zachte winters zijn teken het hele jaar door actief. Tijdens hete en droge zomermaanden is de activiteit minder.

Mensen en huisdieren zien de parasieten vaak niet. Andersom reageren teken wel op wat de mens en dier doen én veroorzaken; zij weten hun gastheren op te sporen door het verhoogde koolzuurgehalte in de uitademingslucht, lichaamswarmte, verspreiding van geuren, verandering van lichtinval of een combinatie ervan. Teken bijten zich vast in de gastheer. Meestal merkt men daar niets van. Ze leven van opgezogen bloed en zijn 24 uur per dag op zoek naar ‘gastheren en gastvrouwen’ om bloed te kunnen zuigen.

Teken hebben voorkeur voor warme, vochtige plekjes, zoals de liezen, knieholten, oksels, achter de oren, schaamstreek enz. Omdat kinderen kleiner zijn, zijn teken bij hen vaak op het hoofd te vinden: bij de haargrens en achter de oren.

De Dermacentorteek heeft een voorkeur voor de behaarde hoofdhuid en is het hele jaar door actief.

 

Levenscyclus teek

Levenscyclus van de teek

Een teek heeft vier levensstadia: ei, larve, nimf en volwassen teek. In de laatste drie stadia hebben teken bloed nodig. Ze gaan hiervoor op zoek naar een dier of mens. Als deze gastheer besmet is met de lymebacterie (de bacterie Borrelia burgdorferi), kan de teek besmet raken. Na een bloedmaaltijd leeft de teek op de bodem tussen grassen en bladeren. Daar gaat de teek over naar een volgend levensstadium. Een besmette teek houdt de lymebacterie bij zich. Na enkele maanden gaat de teek op zoek naar de volgende gastheer voor een nieuwe bloedmaaltijd. Tijdens de bloedmaaltijd kan de gastheer besmet raken. Vooral nimfen en volwassen vrouwtjesteken kunnen de ziekte van Lyme overbrengen. De volwassen vrouwtjesteek legt eieren nadat ze is volgezogen met bloed. Daarna gaat de teek dood. De eitjes zijn niet geïnfecteerd met de lymebacterie. Teken raken pas besmet tijdens een bloedmaaltijd van een met de lymebacterie besmet dier (vooral kleine knaagdieren en vogels).

Activiteit teek

De activiteit van de teek

In Europa is de bekendste soort de Ixodes ricinus of schapenteek. Deze teek komt voor op plaatsen waar de luchtvochtigheid groot is, bijvoorbeeld op plaatsen met lage begroeiing. Teken komen niet alléén voor in natuurgebieden, maar ook in stadsparken, grasdijken, weilanden en tuinen. Vaak wordt gesteld dat het tekenseizoen van maart tot november is, maar door de zachte winters zijn teken het hele jaar door actief. Tijdens hete en droge zomermaanden is de activiteit minder.

Teken bijten zich vast in de gastheer, meestal merkt men daar niets van. Ze leven van opgezogen bloed en zijn 24 uur per dag op zoek naar ‘gastheren en gastvrouwen’ om bloed te kunnen zuigen.

Teken hebben voorkeur voor warme, vochtige plekjes, zoals de liezen, knieholten, oksels, achter de oren, schaamstreek enzovoort. Omdat kinderen kleiner zijn, zijn teken bij hen vaak op het hoofd te vinden: bij de haargrens en achter de oren. De Dermacentor-teek heeft een voorkeur voor de behaarde hoofdhuid en is het hele jaar door actief.

Bijten

Het bijten van een teek

Teken stappen van grassen en struiken over naar dieren en mensen. Zitten ze eenmaal op een gastheer, dan zoeken ze een geschikte plek om zich vast te bijten in de huid. Bij mensen zijn dat vooral de liezen, knieholtes, oksels, bilspleet, randen van uw ondergoed, achter de oren en rond de haargrens in de nek (vooral bij kinderen). Als teken bijten zijn ze heel klein en moeilijk te zien. Door het zuigen van bloed zwellen teken op tot een bruin of grijs bolletje ter grootte van een erwt.

Verwijderen teek

Het verwijderen van de teek

Na het vinden van een teek op uw lichaam moet deze zo snel mogelijk, maar wél op de juiste wijze, verwijderd worden! Het beste gaat dit met een speciaal hulpmiddel. Er zijn diverse hulpmiddelen in de handel om teken te verwijderen, zoals een tekenlepel, tekentang, tekenkaart, tekenhaakje en tekenlasso, een instrumentje dat de teek met een lusje vastpakt en hem onbeschadigd kan uittrekken. Het verwijderen van een teek moet rustig en precies gebeuren, want het is belangrijk de teek op dit moment niet fijn te knijpen, of ander ongemak te bezorgen, omdat juist dán de kans bestaat dat hij zijn besmette maaginhoud in de bijtwond loost.

Er zijn apparaatjes die werken als een hefboompje zoals de o’tom-ticktwister. De tekenlepel verwijdert teken door een voorwaartse schuifbeweging, dus zonder te wrikken, te draaien of omhoog te bewegen. Bij de NVLP kun je een tekenverwijderkaart met loep bestellen. Er zijn ook apparaatjes waarmee de teek bevroren wordt. Over de veiligheid van deze laatste manier van teken verwijderen is nog weinig bekend.

Aandachtspunten bij het verwijderen van teken

  • Verwijder de teek op de voor het gekozen hulpmiddel voorgeschreven manier, zoals van onze tekenkaart.
  • Het minuscule snuitje van de teek kan afbreken. Waarschijnlijk is dat niet erg, omdat het bij juiste verwijdering niet besmet is met Borrelia burgdorferi. Net zoals een splinter komt de snuit vanzelf weer uit de huid.
  • De teek mag van tevoren niet worden bewerkt met alcohol, olie, nagellak of andere middelen. Door het gebruik van deze middelen bestaat de kans dat de teek de inhoud van de speekselklieren en de darm in de huid brengt, waardoor juist een infectie ontstaat.
  • Desinfecteer het bijtwondje, na verwijderen van de teek, met alcohol 70% of met jodium.
  • Desinfecteer na gebruik de tekenverwijderkaart bijvoorbeeld met alcohol, kokend water of een ander desinfecterend middel.
Lyme oplopen

Hoe loop je lyme op?

Lyme-Borreliose wordt in verreweg de meeste gevallen overgedragen door de beet van een teek. Niet elke teek is besmet met de bacterie die de ziekte overdraagt. 0 tot 50% van de teken draagt de bacterie bij zich, afhankelijk van het gebied waar de teek is opgelopen. Het is wel zaak de datum van een tekenbeet te noteren en alert te zijn op mogelijke verschijnselen die zouden kunnen wijzen op een besmetting na een tekenbeet. Bij twijfel een bezoek brengen aan de huisarts.

Er zijn aanwijzingen dat baby’s in de baarmoeder geïnfecteerd kunnen worden wanneer de moeder aan de ziekte lijdt en dat de ziekte via borstvoeding van moeder op kind kan worden overgedragen. Sommige wetenschappers denken dat andere bijtende insecten, zoals muggen, vlooien, bijtende vliegen en luizen ook in staat zijn Lyme-Borreliose over te brengen. Ook is beschreven dat een ontvanger van een bloedtransfusie met Borrelia geïnfecteerd bloed de ziekte heeft opgelopen. Dit is nog niet goed wetenschappelijk onderzocht.

Bescherming tegen teek

Bescherm jezelf tegen teken

Teken zitten vooral in hoog schaduwrijk gras en dode bladeren bij bomen en struiken. Vermijd in een tekenrijke omgeving contact met lage planten en struiken zodat teken niet op uw lichaam over kunnen stappen. Mensen die veel in aanraking komen met teken (zoals boswachters, hoveniers en militairen) wordt aangeraden zichzelf extra te beschermen tegen tekenbeten. Deze tips bieden geen garantie dat u geen tekenbeet oploopt. Het blijft dan ook belangrijk om lichaam en kleding te controleren op tekenbeten nadat u in het groen bent geweest.

  • Blijf zoveel mogelijk op de paden en vermijd dichte begroeiing en struikgewas.
  • Draag dichte schoenen, lange mouwen en een lange broek. Stop broekspijpen in uw sokken. Op lichte kleding zijn teken beter te zien.
  • Draag kleding die is geïmpregneerd met het insectenwerend middel Permetrine of spuit uw kleding in met een insectenwerend middel dat DEET bevat.
  • Smeer de onbedekte huid in met een middel dat DEET bevat.
  • Het belangrijkste advies is om uw huid en kleding goed te controleren en teken te verwijderen nadat u in het groen bent geweest.
Geen kring, wel klachten

Klachten zonder een tekenbeet of rode kring opgemerkt te hebben

Bij slechts de helft van de patiënten ontwikkelt zich een vlek/kring na een tekenbeet. Wanneer u een tekenbeet opmerkt, is het daarom van belang de datum van de tekenbeet te noteren en alert te zijn op klachten als grieperigheid, koorts, spierpijn en malaise. Slechts de helft van de patiënten herinnert zich een tekenbeet. Bij klachten die kunnen passen bij Lyme-Borreliose is het raadzaam te testen, ook al herinnert u zich geen tekenbeet. Een bloedtest kan ter ondersteuning van de diagnose worden gebruikt, maar een negatieve test sluit Lyme-Borreliose niet uit! Zie info over testen.

Week van de Teek

Week van de Teek

Tijdens de week van de Teek zetten wij volop in op tekenpreventie. De Lymevereniging vindt het erg belangrijk dat iedereen zich in Nederland bewust wordt hoe je jezelf kan beschermen tegen teken, maar ook wat de gevolgen van een tekenbeet kunnen zijn. Want een teek, kan je tekenen voor het leven.

De week van de teek keert jaarlijks terug in april. Dit valt samen met het begin van het tekenseizoen.

In 2021 richten wij ons op de gevolgen van een tekenbeet met de campagne ‘Door een tekenbeet’. Lees hier alles over dit initiatief om de gevolgen van een tekenbeet onder de aandacht te brengen.

Benieuwd wat wij nog meer hebben gedaan voor de week van de teek? Bekijk hier onze campagne van 2020.